Bởi Vì Thấu Hiểu Cho Nên Từ Bi

Một vũ trụ quan rõ ràng dứt khoát, dù trên phương diện chính trị hay triết học, đều không tránh khỏi bị người đời chê phiền phức. Cái gọi “hứng thú” của đời người hoàn toàn nằm ở những việc không hề liên quan đến nhau.

(Trương Ái Linh ngữ lục)

Nếu như chưa từng đến tòa thành này, chắc sẽ không cảm nhận được sự hỗn loạn đổi thay muôn hình vạn trạng trong chớp mắt. Vốn cho rằng chỉ là biển người mênh mang chen chúc chật chội, là ánh sáng rực rỡ của những vì sao trên dải Ngân Hà bao la, là những ngọn đèn đỏ trải dài khắp đường phố. Nhưng khi đến đây lần đầu, hoặc thêm một lần nữa, bạn mới thấy, tòa thành giống như khói lửa này, kỳ thực lại sâu hút tĩnh mịch đến thế, cô độc bơ vơ đến thế.

Sau sáu năm cách biệt, Trương Ái Linh đến Hương Cảng, thành phố này đã dần dần đánh mất diện mạo vốn có trước đây. Có lẽ, cô không nên cố gắng vất vả quá làm gì, thứ thay đổi đâu chỉ có thành phố này, đến bản thân cô, cũng không còn là thiếu nữ trong sáng đơn thuần từ lâu rồi. Quay lại nơi đây, không chỉ là để trả giá, mà còn là để thu nhận. Trái tim Trương Ái Linh rầu rĩ, cô mong đợi thành phố này có thể mang đến cho cô một tia nắng ấm áp. Để tháng ngày, không đến nỗi bị tàn phá quá nhanh.

Đón Trương Ái Linh là người bạn cũ Tống Kỳ, lần này Tống Kỳ mời Trương Ái Linh sáng tác kịch bản cho bộ phim điện ảnh Hồng lâu mộng gồm hai phần với thù lao hai nghìn dollar Mỹ, đây chắc chắn là một con số hấp dẫn đối với Trương Ái Linh. Huống hồ, Hồng lâu mộng lại là tác phẩm mà cô yêu thích nhất, mấy năm qua cô cũng đã viết rất nhiều kịch bản, nhưng Hồng lâu mộng vẫn luôn là tác phẩm mà cô mong đợi.

Trương Ái Linh điều chỉnh lại tâm tư rối loạn của mình, thuê một gian phòng nhỏ ở gần nhà trọ của Tống Kỳ, bắt đầu say mê viết kịch bản. Lần này, cô sáng tác không chỉ vì sở thích cá nhân, mà mục đích quan trọng hơn nữa là vì khoản nhuận bút hậu hĩnh. Bởi lẽ cô đã có người chồng cần chăm sóc, cuộc sống chân thực không cho phép cô mơ mộng đến điều cao siêu xa vời.

Thời gian sáng tác mỗi ngày hơn mười tiếng đồng hồ, khiến Trương Ái Linh cảm thấy mệt mỏi chưa từng có. Mắt cô vằn đầy tia máu, hai chân sưng húp, eo lưng đau nhức, sáng tác là công việc mà cô từng cho rằng rất vui vẻ đến nay đã hoàn toàn trở thành nỗi giày vò. Sáng tác vốn dĩ là một việc rất tao nhã, cần không gian yên tĩnh, không khí trong lành, tâm trạng thoải mái, khi những thứ này không tồn tại, viết lách sẽ trở thành trách nhiệm và gánh nặng. Trương Ái Linh phải chịu bao mệt mỏi, cô cảm thấy bản thân giống như Đào Tiềm, vì năm đấu thóc mà phải khom lưng uốn gối.

Quãng thời gian này, cô không ngừng viết thư cho Reyer, an ủi ông. Sau khi khỏi bệnh, Reyer dự định định cư ở Washington, tìm được một căn chung cư cực kỳ ưng ý ở gần nhà con gái Physi. Trong lòng ông già cô độc này có chút trách móc trước sự dứt khoát ra đi của Trương Ái Linh, nhưng ông không thể không hiểu, cô dốc sức trả giá như bây giờ, đơn thuần chỉ vì sinh tồn. Thậm chí, ông còn không dám chắc cô quay về. Cuộc hôn nhân mới mang lại chỗ dựa cho phần đời còn lại của ông, đồng thời cũng mang đến nỗi day dứt và nuối tiếc không sao tả xiết trong lòng ông.

Cuối cùng, Trương Ái Linh cũng hoàn thành kịch bản Hồng lâu mộng, gồm hai tập. Khi giao kịch bản cho Tống Kỳ, cô như trút được gánh nặng, nhưng anh lại nói mình không thể quyết định được mà phải để sếp đọc qua rồi mới có thể trả tiền nhuận bút cho cô. Thế là, đợi chờ lại trở thành một nỗi giày vò khác, Tống Kỳ sợ lãng phí thời gian của cô, nên lại sắp xếp cho cô viết kịch bản Nam Bắc một nhà thân. Vì muốn kiếm thêm mấy trăm dollar Mỹ, Trương Ái Linh đành tiếp tục ở lại Hương Cảng, thời gian đó, cô cảm thấy cuộc sống đã đem lại cho mình một nỗi sỉ nhục to lớn không gì sánh kịp.

Reyer không chịu thông cảm và hiểu cho việc cô ở lại, ông cho rằng cô đang trốn tránh mình. Trương Ái Linh đã viết một lá thư cho Reyer, từng câu từng chữ, chua xót vô cùng. Cô nói mình đã làm việc mấy tháng, mệt mỏi như một con chó, nhưng lại không nhận được một đồng một cắc nào. Kịch bản Hồng lâu mộng cần sửa nên phải chờ đợi, trái tim cô cũng đã lạnh như băng tuyết. Trương Ái Linh lúc ấy, hèn mọn như một con kiến. Một tài nữ độc nhất thế gian như cô, lại vì mấy trăm dollar mà cam chịu như thế, thực sự khiến người ta đau lòng. Nếu cuộc sống chỉ còn lại những điều này, vậy thì cuộc sống thực sự đã không còn niềm vui. Nhưng chúng sinh đều khổ, cho nên, ngay từ những năm tuổi còn trẻ, Trương Ái Linh đã nói: “Bởi vì thấu hiểu, cho nên từ bi”.

Bởi vì thấu hiểu, cho nên từ bi. Ai là người thực sự hiểu được lòng ta? Trương Ái Linh lâm vào cảnh cùng đường bí lối, đành hỏi vay tiền của vợ chồng Tống Kỳ. Có lẽ vì bản tính cô nhạy cảm bẩm sinh, có lẽ vì cô quá hiểu nhân tình thế thái, nên lần vay tiền này đã khiến trái tim cô bị tổn thương sâu sắc. Cô viết thư cho Reyer, trong đó có một câu là: “Bọn họ đã không còn là bạn em nữa”. Một câu kiên quyết như thế, sao có thể nói ra một cách tùy tiện được?

Cái Trương Ái Linh hận, có lẽ không phải là thái độ khi cho vay tiền của vợ chồng Tống Kỳ, điều cô canh cánh trong lòng, nhất định là chuyện kịch bản Hồng lâu mộng chậm trễ thẩm định. Cày cuốc vất vả vài tháng ròng, không thu hoạch được gì, không nói thì chúng ta cũng có thể hiểu được tâm trạng cô thế nào? Nhưng cô hợp tác với Công ty Điện ảnh Điện Mậu, Tống Kỳ lại làm người trung gian, anh ta cũng có chỗ khó xử của mình. Nhưng Trương Ái Linh đang lo lắng sốt ruột, đã không còn có thể suy nghĩ nhiều đến thế, thứ cô muốn chỉ là thành quả lao động của mình.



Tháng 3 năm 1962, Trương Ái Linh rời Hương Cảng, mang theo sự phẫn nộ và tiếc nuối, từ đây đến hơn ba mươi năm sau, cô cũng không quay về mảnh đất Trung Quốc này nữa. Khi đi, cô không quay đầu nhìn lại thành phố này – cụm hoa đỏ rực rỡ chói lòa đó – dù chỉ một lần. Là quê hương phụ cô sao? Hay là cô cảm thấy, đời này đi thêm một chặng đường, là sai lầm thêm một lần nữa? Nước Mỹ chính là bờ bên kia của cô, cho dù có nở hoa hay không? Nước Mỹ chính là điểm cuối cùng của cô, cho dù có phải là chốn về hay không? Cô ở lại, không định cất bước ra đi nữa. Dẫu cho, cô vẫn không được như ý; dẫu cho, một mình cô tận hưởng nỗi ấm lạnh của nhân tình.

Câu “Họ không còn là bạn của em nữa” của Trương Ái Linh, cũng chỉ là một câu nói trong lúc nóng giận tức thời. Sau khi rời Hương Cảng, cô vẫn thường xuyên giữ liên lạc với vợ chồng Tống Kỳ, việc hợp tác giữa cô và Công ty Điện ảnh Điện Mậu cũng phải đến năm 1964 mới ngừng, nguyên nhân là ông chủ Điện Mậu qua đời do tai nạn hàng không. Nhuận bút của Trương Ái Linh kiếm được trong mấy năm này, đa phần đều do công ty này chi trả. Và về sau, sự quan tâm của Tống Kỳ dành cho cô cũng chưa bao giờ gián đoạn. Năm 1965, khi gặp Bình Hâm Đào của Nhà xuất bản Hoàng Quán Đài Loan, Tống Kỳ liền tích cực tiến cử Trương Ái Linh.

Vào những năm cuối cùng của cuộc đời, Trương Ái Linh đã trao toàn bộ di sản của mình cho vợ chồng Tống Kỳ. Tình bạn đi suốt cuộc đời này khiến người ta cảm động. Cả một đời này, người mà Trương Ái Linh nói yêu không nhiều, người mà cô qua lại không nhiều, nên người có thể đáng để cô đối xử chân thành, tất phải có điểm hơn người. Cho dù cô cũng có thể phạm sai lầm, cũng có thể lầm lạc, ví như mấy mối tình trong cuộc đời, nhưng những người đó đều là những vai diễn cần phải có trong sinh mệnh của cô.

Về đến Washington, Trương Ái Linh vẫn chưa thoát khỏi nỗi giày vò. Vừa xuống máy bay, nhìn thấy Reyer khỏe mạnh đứng chờ mình, trong lòng cô dấy lên một cảm giác ngọt ngào và chua xót trở về sau cơn dâu bể. Thế nhưng sau khi quay về, thời gian tình cảm yên ấm quá ít, mà thời gian lo lắng bất an lại quá nhiều. Reyer của bấy giờ đã hoàn toàn lui hỏi vũ đài văn chương, lúc này, ông chỉ là một ông già bệnh tật đầy mình. Ông đã ngừng cuộc sống phiêu dạt khắp nơi, từ bỏ giấc mơ lên vạn tầng mây, và cả tình yêu hai bên tâm đầu ý hợp đó. Hết thảy, không phải là chủ ý của ông, thế nhưng, khi một người già đến bản thân còn chẳng tự lo liệu nổi, thì đâu có hơi sức mà tranh giành thứ gì, tính toán thứ gì, trả giá cho thứ gì?

Về sau, Reyer bị ngã, vỡ chỏm xương đùi, việc đi lại của ông càng gặp khó khăn hơn. Ngay sau đó, ông lại liên tiếp đột quỵ mấy lần, cuối cùng nằm liệt trên giường, việc ăn uống vệ sinh đều nhờ vào Trương Ái Linh chăm sóc. Một phụ nữ phương Đông cao ngạo, trang nhã, từ khi lấy ông già bệnh tật này, tựa như khoác lên người một gánh nặng không thể nào trút bỏ. Cuộc đời vốn đã nặng nề của cô, nay càng trở nên nặng nề hơn nữa.

Cái ngày ở bên lò sửa trong đêm tuyết, bàn luận chuyện đời của năm xưa, đã giống như một giấc mộng xuân thu, tan biến quá nhanh. Người đàn ông này chỉ mang đến cho cô niềm vui ngắn ngủi chẳng tày gang, nhưng cô vẫn không hề hối hận vì chọn lựa của mình. Nếu như Hồ Lan Thành khiến cô tàn úa, khiến cô nước mắt đẫm tâm can, thì Reyer lại khiến cô bị hủy diệt, khiến cô muốn khóc mà không có nước mắt.

Quãng thời gian đó giống như đóng băng, Trương Ái Linh cùng Reyer đang chết dần chết mòn, vì sinh kế mà phải lang bạt khắp nơi. Họ không có chốn về thuộc riêng mình, những ngọn đèn sáng tỏ của vạn nhà đó, không có ngọn nào thắp sáng vì họ cả. Mỗi khi đến một căn nhà, họ đều hy vọng đây là mái nhà vĩnh viễn của mình, nhưng số phận đã buộc họ phải phiêu dạt. Reyer khi đó đã gầy yếu chỉ còn da bọc xương, ông không thể mặc một cây đồ trắng, mang dáng dấp quý ông như xưa nữa, cũng không thể tụ tập với bạn bè trời nam đất bắc chuyện trò nữa, và những câu chuyện quá khứ mà ông đã kể cho Trương Ái Linh nghe, nay đã thành những câu chuyện cũ mèm. Trương Ái Linh từng vì những điều đó mà mỉm cười vui vẻ, nay cũng chỉ còn lại tiếng thở dài khe khẽ mà thôi.

Cuối cùng, thời gian sẽ mài mòn và hủy diệt tất cả. Đáng sợ nhất là tháng năm tàn phá con người, khi con người già đến mức chẳng thể nhúc nhích, đến hồi ức cũng trở nên đau buồn. Không thể nào tưởng tượng ra nếu Reyer không có Trương Ái Linh, thì phần đời còn lại của ông sẽ trôi qua trong cảnh tượng đau khổ đến đâu nữa. Có lẽ đây chính là nhân quả của ông, cũng là món nợ tiền kiếp của cô. Giống như thuyết Đại Ngọc trả lệ trong Hồng lâu mộng, trả hết cho cái ơn tưới tắm của Thần Anh thị giả thì sẽ rời xa. Reyer cuối cùng cũng trả xong món nợ nhân gian của ông, vào một ngày tĩnh mịch, chỉ có Trương Ái Linh bên cạnh, ông đã lên thiên đàng trong yên tĩnh.

Có lẽ, nữa phần đời phía trước của ông quá phức tạp, cho nên sau khi ông chết đi, mọi thứ đều giản đơn. Không cử hành tang lễ, con gái Pheysi an táng tro của ông, không biết Trương Ái Linh có nhỏ giọt lệ cuối cùng cho ông hay không? Năm đó, Reyer 76 tuổi, Trương Ái Linh 47 tuổi. Mười một năm vợ chồng bên nhau, mười một năm mưa gió dâu bể, mỗi một ngày đều khắc cốt ghi tâm, chỉ là Trương Ái Linh chưa từng có được cuộc sống kiếp này bình yên mà cô muốn.

Tháng ngày, bạn có thể tính toán tỉ mỉ, từng giây từng phút đều nằm trong dự liệu. Ngày tháng có thể thong thả chờ đợi, tháng năm vội vã, cứ vội vàng ấy lại khiến bạn không thể nào bắt kịp. Đối với một người phụ nữ bốn mươi bảy tuổi, tài tình tuyệt đỉnh, dẫu cho đã gần xế chiều, thì cô vẫn có thể nở bừng một lần nữa. Nhưng Trương Ái Linh nói: “Có lúc tôi cảm thấy, mình là một hòn đảo cô độc”.

Cái chết của Reyer đã khiến trái tim của Trương Ái Linh trở thành hòn đảo cô độc một lần nữa, hay nói cách khác, đã khiến Trương Ái Linh trút bỏ được mọi gánh nặng của trần thế. Trong hòn đảo cô độc của bản thân, cô có thể tùy ý phiêu lãng, có thể trở về nội tâm cô đơn, trở về chính mình chân thực và cao ngạo.