Nắm Tay Nhau Bước Qua Thanh Xuân Rực Rỡ

***

Tôi kết thúc Giải phẫu, môn cơ sở khó nhất với điểm số không tệ. Tiếp theo là Sinh học Di truyền, có thể nói đây chính là lý do khiến tôi nhen nhón ý định thi vào ngành y. Tôi yêu thích và hứng thú với nó như cách một đứa trẻ tò mò về thế giới xung quanh. Tôi tìm đọc rất nhiều sách và tư liệu trong lĩnh vực này kể từ khi còn là học sinh cấp ba. Và tôi cảm thấy may mắn vô cùng khi sinh ra trong thời đại mà các ngành khoa học phát triển mạnh mẽ như bây giờ, khi trăn trở của bao thế hệ nhà khoa học, những câu hỏi hàng thế kỉ chưa có lời giải, giờ đây được giảng dạy trong trường phổ thông. Đứng trên vai những gã khổng lồ, cảm giác ấy thật tuyệt!

Khoa học chưa bao giờ khô khan, điều đó càng đúng hơn khi Sinh học cho tôi một khám phá quá đỗi thú vị: “Tôi hay bất cứ ai trên thế giới này đều được sinh ra bởi một sự ngẫu nhiên hoàn hảo đến tuyệt đối.” Và “gen” chính là đáp án.

Tôi hay tự hỏi rằng sẽ thế nào nếu năm xưa cụ nội tôi hi sinh trong chiến tranh trước khi lập gia đình? Sẽ thế nào nếu năm đó ông ngoại tôi cưới mối tình đầu của ông mà không phải bà ngoại? Sẽ thế nào nếu ngày ấy bố mẹ tôi không gặp nhau và yêu thương nhau? Và sẽ thế nào khi đúng hai mươi năm trước, tôi không phải là người chiến thắng trong cuộc đua khốc liệt với tỉ lệ một chọi vài trăm triệu? Chỉ với sai số nhỏ nhất thôi thì tôi đã không thể có mặt trên cõi đời này. Vậy nên tôi hay bất kì sinh mệnh nào từng tồn tại sẽ luôn là duy nhất trong vũ trụ này.

Nhưng hấp dẫn tôi nhất phải kể đến là lịch sử ly kỳ của ngành Di truyền. Cách đây vài thế kỉ, các nhà khoa học đã cho rằng di truyền chính là sự chuyển giao thông tin qua các thế hệ, nhưng cũng chỉ nhận định mơ hồ như vậy bởi người ta chưa thể tìm ra vật chất di truyền, nó được mã hóa và phiên dịch thế nào mà luân chuyển từ đời này sang đời khác?

Và rồi giả thuyết người siêu nhỏ đã giải đáp mọi khúc mắc. Rằng, trong tinh dịch của người đàn ông chứa những người siêu nhỏ, tức bào thai nhỏ xíu đã hình thành đầy đủ, bị cuộn lại và chờ được đưa vào người phụ nữ rồi thổi phồng thành một em bé. Như vậy có nghĩa là trong mỗi người siêu nhỏ lại có người siêu siêu nhỏ, cứ như thế tạo thành một chuỗi vô tận. Đọc đến đây tôi không khỏi thốt lên: “Lý thuyết này quá quyến rũ!” Nhưng sau cùng, nó được xác minh và bị đánh đổ. Ngành Di truyền đi vào ngõ cụt trong thời gian dài.

Câu chuyện thật sự mở ra vào thế kỉ XIX, một vị linh mục tên Gregor Mendel đã dành chục năm cuộc đời để nghiên cứu quy luật di truyền trên những cây đậu Hà Lan. Mảnh vườn ươm của ông có thể nhỏ bé, nhưng ông không lẫn lộn kích thước khiêm tốn của nó với tham vọng khoa học của mình. Mendel mang công trình vĩ đại của mình đến các hội nghị khoa học, gửi đến những người đồng nghiệp thời bấy giờ nhưng trả lại ông là “sự im lặng kỳ lạ nhất trong lịch sử sinh học”. Không ai đủ trình độ để hiểu hoặc họ không quan tâm đến một nhà khoa học nghiệp dư như ông. Gần bốn mươi năm sau, tên tuổi và công trình đặt nền móng cho sinh học hiện đại của ông mới được công nhận, nhưng ông đã ra đi trong bệnh tật từ nhiều năm trước đó.

Mendel đã mở toang cánh cửa cho một kỷ nguyên khoa học mới, ngành Di truyền phát triển chóng mặt. Liên tục có những phát hiện mới, bức tranh toàn cảnh dần được hoàn thiện. Người ta tìm ra vật chất di truyền là DNA. Giờ đây, “gen” đã không còn là một khái niệm mơ hồ mà đó là thứ hữu hình, cái mà người ta có thể tác động. Và đây có lẽ là điềm báo u ám về một tương lai không xa.

Xoay quanh thuyết tiến hóa của Darwin là chọn lọc tự nhiên. Nhưng bấy giờ, người ta muốn đẩy nhanh tiến trình này bằng chọn lọc nhân tạo, tức can thiệp vào con người. Đó là cách thuyết ưu sinh ra đời. Triển vọng cải thiện nhân loại không gì khác là triệt sản kẻ thất bại và gây giống kẻ thành công.

Không lâu sau đó, mọi thứ đã không còn là lý thuyết suông. Những cuộc thanh tẩy chủng tộc bắt đầu từ việc triệt sản cưỡng bức hàng loạt người mắc bệnh di truyền cho đến thủ tiêu với đối tượng mở rộng: người khuyết tật, người đồng tính, người bất đồng chính kiến. Đó mới chỉ là khúc dạo đầu của nạn diệt chủng man rợ nhất lịch sử nhân loại mà Đức Quốc xã gây ra: hàng triệu người Do Thái bị đồn đến các trại tập trung, bị đưa vào buồng hơi ngạt, sau đó là lò thiêu xác và cuối cùng nằm lại các mồ chôn tập thể. Nỗi kinh hoàng ấy sẽ tồn tại mãi về sau. Khi khoa học bị thao túng và bóp méo dưới chế độ toàn trị, thì cái giá phải trả cho một tham vọng cực đoan là quá lớn.

Chính quá khứ đầy thăng trầm ấy khiến tôi không kìm lòng được mà say mê môn học này. Nhưng khi thật sự dấn thân vào tầng kiến thức chuyên môn mang tính học thuật và phức tạp thì tôi mới hiểu những bài giảng thời cấp ba hay những cuốn sách khoa học thường thức ngày xưa tôi từng đọc chẳng thấm vào đâu so với hiện tại.

– Nhiễm sắc thể X thuộc nhóm C, tâm lệch, chứa khoảng tám đến chín trăm gen... Cơ chế bất hoạt một trong hai nhiễm sắc thể X có liên quan đến gen XIST và gen TXIS trong vùng XIC...

Cô giáo ở trên bục giảng, còn tôi ngồi dưới vận dụng hết công suất: mắt nhìn, tai nghe, tay chép. Thực tế thì lí thuyết đều nằm trong sách, nhưng dù kĩ năng đọc hiểu có tốt đến mấy thì tôi vẫn phải lên lớp đều đặn để không bỏ sót bài giảng của các thầy cô.

“Lạch cạch, lạch cạch...”

Âm thanh này làm tôi chú ý, là Diệp Anh đang sử dụng điện thoại. Kể từ buổi học Giải phẫu hôm nọ, để tránh chung bàn với tên Quốc Quân, tôi luôn kè kè bên cạnh Diệp Anh. Cậu ấy không nói gì nhiều mà chỉ cười. Quen nhau hai năm, dù không quá thân thiết nhưng tôi thật sự rất thích Diệp Anh, cậu ấy là người con gái dịu dàng nhất tôi từng gặp. Diệp Anh luôn giữ vẻ điềm tĩnh trên khuôn mặt, cậu ấy đối xử với tất cả mọi người như nhau nên đôi khi khiến cho người khác cảm giác vừa gần, vừa xa. Riêng tôi lại rất thích tính cách này của cậu ấy.



Nhưng Diệp Anh của lúc này khiến tôi quá bất ngờ. Cậu ấy đang nhắn tin với ai đó với tốc độ điên cuồng, tiếng lạch cạch bàn phím chẳng bận tâm đến xung quanh. Trạng thái có phần kích động của cậu ấy khiến tôi không biết phải làm sao thì đúng lúc này, tiếng cô giáo vang lên:

– Bạn Đinh Diệp Anh có đi học không?

Cũng dễ hiểu thôi, vì tên cậu ấy ở đầu danh sách lớp. Tôi ngước nhìn cô giáo rồi lại nhìn Diệp Anh, cậu ấy vẫn chẳng nghe thấy gì. Không còn cách nào, tôi liền đứng lên thay:

– Dạ, có em ạ!

– Em trả lời cho tôi câu hỏi này: Nếu ở người bình thường quy định 46 XX là nữ, 46 XY là nam vậy em cho cô biết những cá thể bất thường như 47 XXX hay 47 XXY là giới tính gì?

Tôi nhớ mang máng mình đã đọc qua cái này ở đâu đó nhưng không thể nhớ chính xác. Đang lật tung mấy trang sách thì có người ở phía sau đưa cho tôi một mẩu giấy. Như vớ được phao cứu sinh, tôi đọc lại y sì nội dung trong đó.

– À vâng, thưa cô! Nhiễm sắc thể Y đóng vai trò quyết định giới tính, cụ thể là vùng TDF và gen SRY nằm trên nhánh ngắn của Y. Khi có mặt nhiễm sắc thể Y, giới tính biệt hóa theo hướng nam, ngược lại khi vắng mặt Y, giới tính được biệt hóa theo hướng nữ. Nên trường hợp 47 XXX này là nữ còn 47 XXY là nam.

Là Quốc Quân, chẳng biết hắn ngồi thù lù phía sau từ bao giờ nhưng lần này hắn đã giúp tôi, theo lẽ thì tôi nên cảm ơn hắn. Đắn đo một hồi rồi lấy hết dũng khí xoay người xuống bàn dưới, nhưng tôi còn chưa mở miệng thì hắn đã nói trước:

– Đã thấy tác hại của việc lười chăm chỉ chưa?

– Mặc xác tôi.

Tôi nghiến răng, thật may là chưa cảm ơn hắn.

Diệp Anh lúc này đã gục đầu xuống bàn, mặt hướng ngược phía tôi. Chiếc điện thoại ngay cạnh vẫn rung liên tục vì có tin nhắn tới. Tôi sẽ chẳng tò mò nếu như không vô tình thấy người nhắn tới là Hoàng Minh. Câu hỏi to đùng trong đầu tôi, xảy ra chuyện gì giữa hai người họ, quen nhau hai năm mà tôi không hề biết họ thân cận như thế? Hơn nữa, tôi thích Hoàng Minh.

Diệp Anh vẫn nằm như vậy cho đến hết buổi học, tôi lay người gọi thì cậu ấy quay lại nhìn tôi với một khuôn mặt nhợt nhạt thiếu sức sống.

– Cậu sao vậy?

– Mình không sao đâu. Cảm ơn cậu đã giúp mình chuyện lúc nãy!

Cậu ấy nhanh chóng lấy lại vẻ điềm đạm như bình thường rồi thu dọn sách vở và ra về.



Tôi lên thư viện trả vài cuốn sách mượn tháng trước, khi trở về có đi ngang qua dãy ghế đá khu khuôn viên trường. Lại nhìn thấy Diệp Anh ngồi thẫn thờ ở đó, tôi không nghĩ bây giờ cậu ấy nên ở một mình, bèn quyết định lại gần:

– Cậu vẫn ổn đấy chứ?

Diệp Anh ngước lên nhìn tôi rồi cười nhạt, nhưng vẫn bỏ gọn cặp sách sang bên cạnh để chừa lại chỗ cho tôi. Chúng tôi ngồi đó im lặng thật lâu, rồi cậu ấy cũng lên tiếng:

– Lâm Như có muốn nghe chuyện của mình không?

Tôi thậm chí còn rất tò mò, nhưng hơn hết là muốn biết chuyện lớn gì khiến cậu ấy suy sụp đến như vậy.

– Mình và Hoàng Minh là bạn học cấp ba, bọn mình yêu nhau được bốn năm rồi.

Tai tôi ù đi, nhưng tôi biết mình vẫn đang cười, cười gắng gượng đến nỗi quai hàm tê mỏi. Còn Diệp Anh vẫn nhìn vô định về phía trước rồi nói tiếp:

– Cậu ấy là người rất thông minh, nhưng không thích học hành mà vô cùng đam mê bóng đá. Ước mơ trở thành cầu thủ chuyên nghiệp của cậu ấy không thể thực hiện vì gia đình ngăn cấm mà muốn cậu ấy thi vào một trường đại học danh tiếng, có được công việc ổn định. Mình rất hiểu Minh, cậu ấy có lý tưởng riêng nhưng vẫn chấp nhận sự sắp xếp của gia đình để họ yên lòng. Bố mẹ Minh muốn cậu ấy làm kĩ sư, nhưng cậu ấy kiên quyết thi vào trường y để bọn mình được ở bên nhau. Cậu có tưởng tượng được không, một người học lực trung bình như cậu ấy phải nỗ lực đến mức nào mới có thể vào được ngôi trường này. Nhưng bây giờ, cậu ấy muốn gạt bỏ hết mọi nỗ lực bao năm nay, cậu ấy muốn bỏ học.

Nói đến đây, Diệp Anh nghẹn lại một cách khổ sở, rồi cậu ấy vẫn tiếp tục kể cho tôi nghe.

– Mình cảm thấy cậu ấy vẫn bồng bột và trẻ con như ngày nào, khiến mình quá lo lắng. Cuộc sống đâu dễ dàng như vậy mà cậu ấy cứ lựa chọn con đường khó đi nhất. Có phải ai chạy theo đam mê cũng thành công được đâu? Cậu ấy không thích học y, không chịu được áp lực ở trường y, được, cậu ấy có thể thi vào một ngành khác và làm lại từ đầu, nhưng tại sao cứ nhất thiết phải là thể thao?

Thì ra câu chuyện nan giải như vậy, tôi khẽ thở dài rồi vỗ vai Diệp Anh:

– Thực ra cậu đang đứng ở góc độ nhìn nhận của phụ huynh để đánh giá, sao cậu không thử đặt mình vào vị trí của Hoàng Minh mà suy nghĩ một chút. Có lẽ theo đuổi đam mê mới thật sự khiến cậu ấy hạnh phúc. Bản thân cậu ấy đưa ra quyết định này hẳn đã rất khó khăn, thì cậu nên tin tưởng và ủng hộ cậu ấy mới phải.

– Mình sẽ ủng hộ nếu quyết định ấy đúng đắn, tuổi trẻ có bao nhiêu năm để được “sai” chứ? Đam mê hay không đam mê thì vẫn là công việc để kiếm ra tiền. Đam mê của cậu ấy có kiếm được ra tiền không? Trong thể thao, nếu không được đào tạo bài bản, tập luyện cường độ cao từ khi còn là một đứa trẻ thì sẽ không có được đủ thể lực và sức bền. Dù có đam mê đến đâu, nhưng liệu cậu ấy có vượt qua được những người đã xuất phát sớm hơn cậu ấy, cạnh tranh được với những người đã đi trước cậu ấy cả một quãng đường dài hay không?

Mãi sau này, tôi mới hiểu những điều Diệp Anh nói thực tế cỡ nào, còn tôi vẫn suy nghĩ quá đơn giản về thế giới xô bồ ngoài kia. Cuộc sống thật sự khó khăn như vậy thì đã sao cơ chứ, tôi của hiện tại vẫn muốn tin vào những gì tôi đã tin.

Dù cuộc nói chuyện của hai đứa đi vào ngõ cụt, nhưng cuối cùng Diệp Anh cũng bình tĩnh trở lại và chịu về chung với tôi. Chúng tôi khác biệt nhưng điều đó chẳng ảnh hưởng đến những điều tốt đẹp giữa tôi và cậu ấy. Điều bất ngờ nhất với tôi là mối quan hệ của hai người họ. Có lẽ họ rất trân trọng và tin tưởng vào mối quan hệ này nên mới không công khai mà giữ riêng cho bản thân họ. Vì vậy mà không có lí do gì để tôi coi Hoàng Minh là đối tượng của mình được nữa. Còn chuyện của Minh, có lẽ cậu ấy đã có lựa chọn cho riêng mình.